Tajemnica 1283 goli Pelego. Przestańmy umniejszać jego geniusz! Ani nie oszukiwał, ani nie nabijał rekordów

Kiedy strzelał gola, często świętował w ten sam sposób. Robiąc kilka kroków, skacząc, wykonując półobrót i wyrzucając jedną pięść w powietrze. Jednak kiedy 19 listopada 1969 roku umieścił piłkę w siatce w świątyni piłki nożnej na Maracanie, dając swojemu Santosowi prowadzenie 1:0 nad Vasco da Gamą, nie miał żadnych szans na celebrację zdobytej bramki. Rzucił się, by jak najszybciej dorwać futbolówkę, ucałować ją, ale dosłownie chwilę później jego sylwetka zniknęła w tłumie, świętującym wielkie wydarzenie. Tak bóg futbolu zanotował tysięczne trafienie w karierze.

To, co dzisiaj pochłania sprawę Pelego, to fakt, a właściwie domniemanie: czy naprawdę jego licznik zatrzymał się na 1283. Gdy wrzuci się hasło “Pele 1000 goli” dostaniemy tyle samo artykułów. Wiele z nich to wykpiwające teksty, np. z “Guardiana”, że Pele “słynął ze zdobytych bramek podczas kąpieli w wannie”. Zostało to oczywiście napisane żartem, ale wskazuje na stosunek do osiągnięć wielkiego, jakby nie było, człowieka. Modne stało się bagatelizowanie niezwykłych osiągnięć reprezentanta “Canarinhos”. W miarę upływu czasu i zanikania wspomnień, pojawiają się nowi bohaterowie.

Diego Maradona. Ci, którzy dorastali na jego wyczynach w latach 80., dziś są poważanymi komentatorami i opiniotwórcami współczesnego świata. Wielkość “Boskiego Diego” będzie rosła wprost proporcjonalnie do czasu, który będzie mijał po jego śmierci. Niedawne osiągnięcia Leo Messiego (rekord strzelonych goli w jednym klubie) oraz Cristiano Ronaldo (który oficjalnie miał wyprzedzić Pelego w liczbie trafień w całej karierze) zdominowały przestrzeń i każą szukać “najlepszego piłkarza wszech czasów” w gronie tej dwójki.

Świętowanie sukcesów jednych to bardzo często obrzucanie błotem drugich. 1283. Liczba, która stała się synonimem przesady. Że nie miał prawa tyle strzelić. “Dziadek zwariował” i “niech to udowodni”. Wejście Brazylijczyka w piękny wiek (skończył 80 lat w październiku) upoważnia mnie, by podjąć próbę obrony jego dorobku. Nie jestem naiwny, nie uda mi się zwrócić mu korony “najwspanialszego”, zwłaszcza przy silnych pro-maradońskich sentymentach i chwilach, jakie przeżywają teraz kibice Leo i CR7, ale wypada przynajmniej przedstawić sprawę w korzystniejszym świetle.

Oficjalna suma uzgodniona przez FIFA to 757 bramek w 812 meczach. Skąd wzięły się więc 1283? Oczywiście z meczów towarzyskich, nieoficjalnych, ze spotkań charytatywnych, które rozgrywał w Santosie. Ignorowanie tych indywidualnych popisów, bagatelizowanie historii i ocenianie jej według standardów nowoczesności to typowe błędy biorące się z nieznajomości czasów, w których żył Pele.

Santos, aby opłacić pensję piłkarza (nie należała do małych), a także by utrzymać wokół niego silny zespół, zdolny do zdobycia dwóch tytułów Copa Libertadores, dwóch Pucharów Interkontynentalnych i 21 trofeów krajowych, zdany był na rozgrywanie meczów towarzyskich. W czasach, gdy sprzedaż biletów była jedyną formą zarobku dla klubu, wielokrotni mistrzowie Brazylii musieli podróżować po całym świecie, aby zmaksymalizować liczbę widzów i liczyć na zyski. Taki piłkarski Harlem Globetrotters. Bardziej jednak z ekonomicznej potrzeby, aniżeli z chęci. M.in. dlatego Santos zrezygnował z jednej z edycji najważniejszych klubowych rozgrywek w Ameryce Południowej. Gratyfikacje za końcowy triumf nie satysfakcjonowały szefów klubu. Gdyby nie wycofali się z Libertadores w 1963 roku, Pele niewątpliwie miałby więcej trofeów i, co za tym idzie, zwiększyłby też dorobek zdobytych bramek w oficjalnych zawodach.

Nazywanie też meczów, w których rywalizowali, “towarzyskimi”, to spore nadużycie. Wywołuje fałszywe wrażenie, że nie miały żadnej wagi. To fałszywy wniosek, który bierze się rzecz jasna z naszej wiedzy o sparingach, jakie widzimy przed każdym sezonem. To zupełnie różne materie. Nierzadko Santos mierzył się ze znacznie gorszymi rywalami, ale również rywalizował z najlepszymi klubami na świecie. Zwycięstwo było powodem do dumy narodowej, a wracających mistrzów w Brazylii witało się jak bohaterów, honorowano, przyznawano nagrody, np. “Fita Azul” dla drużyn, które w danym okresie pozostawały niepokonane za granicą.

W 1959 roku drużyna Pelego zrobiła tournee po Europie, bardzo wymagające i nie do zrealizowania we współczesnych czasach. Rozegrała 22 mecze w 43 dni. Na boisku średnio co drugi dzień, a zdarzały się partie co 24 godziny. Do tego długie podróże i brak czasu na trening. Odpoczynek? Zapomnijmy.

Pomimo tak trudnych warunków udawało się wygrać z potęgami ze Starego Kontynentu. Inter został zmiażdżony 7:1, a Barcelona prowadzona przez legendarnego Helenio Herrerę zeszła z boiska pokonana 1:5. Pele w tym jednym roku strzelił 126 goli. Ile z nich “ważyło” mniej niż dziurawienie bramkarza Alaves przez Messiego czy Benevento przez Ronaldo? Nie da się tego określić. Można za to wyliczać: 8 goli przeciwko Interowi, 6 przeciwko Romie, trzy z Lazio, po 2 wbite Milanowi i Juventusowi. W Niemczech dwukrotnie zanotował hat-tricka w starciu z Eintrachtem Frankfurt. Na listę wpisał się także na Santiago Bernabeu. W Brazylii z kolei demolował przeciwnika po przeciwniku.

Płynnie przechodzimy więc do kolejnego zarzutu: jakoby wiele goli padło przeciwko słabym rywalom oraz że grał w lidze, która dosyć niefrasobliwie podchodziła do zagadnienia defensywy. Wyjątkowo wysoka średnia bramkowa w ligach stanowych Brazylii może sprawiać wrażenie, że Pele grał w czasach, gdy łatwiej pokonywało się golkiperów. To pułapka, którą trzeba unikać. Średnia liczba goli w lidze brazylijskiej w latach 1961-65 wynosiła 3,07. Średnia w ostatnich pięciu latach w Lidze Mistrzów to 3,02 gola na mecz. Podobne liczby, nawet jeśli połowiczną rację będą mieć ci, krytykujący poziom TAMTYCH rozgrywek. Problem w tym, że nie tak łatwo porównać dwóch różnych epok.

Można wyliczać i wyliczać. Wskazać 77 trafień w reprezentacji, w tym 12 na czterech mistrzostwach świata, czego dokonało tylko trzech innych graczy w historii. Można przedstawić statystyki, z których wynika, że Pele “odpalał” zwłaszcza w decydujących spotkaniach, gdy w finałach potrafił strzelać po dwa, trzy i cztery gole. Podobnie jak Maradona, miał niezwykły dar przewidywania i wizji. Tak jak Messi, był światowej klasy dryblerem. I niczym Cristiano Ronaldo górował nad innymi w powietrzu, przez 90 minut napierając na rywala.

Nie mam wątpliwości co do tego, że tylko kilka z bogatego arsenału argumentów “za Pele” nie zakończy trwającej od lat debaty. Może jednak pozwoli spojrzeć na wspaniałego piłkarza z trochę innej strony? Pomoże poszerzyć kontekst? To, czego nam nie wolno robić, to “zmniejszać” jego historii, ulegając pokusie osądzenia zawodnika z pomocą wskaźników z teraźniejszości. Wybierasz kogoś z pozostałej trójki? W porządku. Ale w wieku 80 lat Pele zasługuje na to, by zostać zapamiętany na wieki.